Leidinggeven: een boeiend rollenspel
Mijn facebook-pagina wordt de laatste tijd regelmatig gespamd door een grappig programmaatje, dat op basis van je geboortedatum een koppeling legt tussen jou en een bepaalde figuur uit de Muppetshow. Marketingtechnisch leuk bedacht zo rond het verschijnen van de film. Irritant omdat de berichtjes inmiddels een beetje teveel van het goede worden. En omdat elk nadeel z’n voordeel heeft, maak ik dankbaar gebruik van de associatie die mij bijna dagelijks wordt aangereikt. Ik heb het dan over het verschijnsel dat met een duur woord wordt aangeduid als antropomorfisme. Allerlei menselijke eigenschappen, hartstochten, kwaliteiten en gekkigheden worden toegeschreven aan een dier. Meestal als een karikatuur en vaak wat gechargeerd. Ter leringhe ende vermaek.
Al met al een grappige manier om met een glimlach naar ons menselijk functioneren te kijken. Eigenlijk is het gewoon keiharde feedback. Juist ook daar waar we in het dagdagelijkse bestaan nogal eens in de verdediging schieten en weerstand voelen als ons een spiegel wordt voorgehouden. We spelen namelijk allemaal toneel, maar de meesten van ons staan niet op de planken. Als mens en als leidinggevende ben jij elke dag in een boeiend rollenspel verwikkeld, waarin verschillende aspecten van jouw persoonlijkheid zich manifesteren.
Persoonlijkheid: een nuttige masquerade
Etymologisch heeft het woord ‘persoonlijkheid’ Griekse wortels. Het woord prosoopon betekent ‘dat wat aan de voorkant gezien wordt’, ‘gezicht’, ‘masker’. Het werd gebruikt voor de maskers die de spelers in de Griekse Tragediën voorhielden. Het Latijnse woord daarvoor is per-sona. Letterlijk betekent het ‘waar de klank doorheen komt’. Zo bezien is onze persoonlijkheid de manifestatie van wie ik ben. Al mijn motieven, verbeeldingen, attitude, temperament, angsten en de dingen die ik heb aangeleerd om te (over-)leven maken deel uit van mijn persoonlijkheid. Dat maakt dat ik soms dingen heel efficiënt en handig doe en soms ook helemaal niet. Ik word ook heel verschillend ervaren. Ik gedraag me t.o.v. de ene persoon en/of situatie ook anders. Wij dragen dus maskers en daar is helemaal niets mis mee. Mensen die tegen mij zeggen dat ze geen masker dragen, geloof ik niet. Mijn persoonlijkheid, mijn karakter is de manifestatie van hoe ik aan dit leven deelneem. Soms zoet, soms zuur. Mijn ziel glanst en mijn ziel vertoont krassen.
Je zou kunnen zeggen dat de verschillende maskers ons in staat stellen even zovele rollen te spelen. We bestaan namelijk uit een heel scala aan sub-persoonlijkheden. Je bent een verzameling “Ikken”. Deze sub-personen bepalen voor een belangrijk deel jouw gedrag en hoe anderen jou ervaren. Zo binnen, zo buiten! Al deze rollen spelen mee in het drama dat zich voortdurend afspeelt op het podium van jouw Innerlijke Theater, jouw interne Muppetshow, om het zo maar eens te zeggen.
Laten we eens een paar van deze rollen aan de hand van een aantal muppets bekijken:
Kermit de kikker, de presentator en hier en daar ook de regisseur. Hij wil heel graag dat alles gladjes verloopt. Hij heeft alleen niet alles in de hand en natuurlijk gaat er meestal wel wat fout. Zijn ingeknepen bekkie is dan vaak het laatste shot van een scene. Miss Piggy, met haar sterallures. Zij weet zeker dat ze succesvol zal zijn. Ze gedraagt zich in ieder geval al wel zo. En wie dat ter discussie stelt kan een enorme knal krijgen. Animal, het beest. Voor mij staat hij voor groots en meeslepend, passie en oerdrift, vrouwen en eten. De drammende drummer, die bij tijd en wijle helemaal los gaat. Robin, het neefje van Kermit. Het schattige en speelse kind, dat met zijn puurheid en naïviteit heel wat potten weet te breken. Fozzy bear, de pleaser, die met zijn niet grappige grappen de sfeer erin probeert te houden. The Swedisch cook, die er iedere keer een potje van maakt. Hij weet de meest vreemde creaties te bedenken, die stuk voor stuk niet uitvoerbaar zijn. Hij blijft echter onverstoorbaar. En als laatste noem ik nog het duo Statler en Walldorf. Twee oude mannetjes, die vanaf hun veilige balkon hun cynisme en kritiek uiten, zonder daar zelf verantwoordelijkheid voor te nemen.
En zo zijn er nog veel meer. En ze hebben allemaal een functie. Wat simpel gezegd heb ik ze allemaal zelf in het leven geroepen om mij te kunnen verhouden tot wat er zoal op me af komt. De Fozzy bear in mij heb ik in het leven geroepen omdat ik ervoer dat het heel handig was om de goede sfeer en de zoete lieve vrede te bewaren. De pleaser hielp mij om spanning te vermijden. De drammer (Animal) in mij helpt mij om dingen voor elkaar te krijgen, zeker als de taart verdeeld moet worden en ik ook graag een aanzienlijk stuk wil hebben. Vanuit een oerdrift neemt hij soms het voortouw en niet altijd met onverdeeld succes. En welke muppets maken deel uit van jouw persoonlijkheid als mens en als leidinggevende?
Intern vechten deze rollen, deze sub-personen, voortdurend om de hoofdrol, om de macht. Sommigen zijn heel dominant. Wees je daarvan bewust. Echter, jij bent niet jouw sub-persoon. Hooguit laat een kant van jezelf het meeste zien. Van belang is wel dat jij vanuit dit bewustzijn regie weet te voeren. Je kunt namelijk sommige sub-personen tijdelijk even “uitzetten” om anderen aan het woord te laten.
In haar prijswinnende artikel verwijst Lenette Schuijt naar Jeff Herman, consultant bij Booz Allen. Hij stelt dat een leidinggevende, die zich wil staande houden in een complexe omgeving, zeer gebaat is bij een gedifferentieerde persoonlijkheid. “Daaronder verstaat hij iemand die zowel een zeer gedifferentieerde persoonlijkheid heeft als een geïntegreerd zelf. Een gedifferentieerde persoonlijkheid heeft vele dimensies van zichzelf ontwikkeld, zoals culturele, fysieke, sociale, emotionele en spirituele, naast mentale en cognitieve aspecten. Zo iemand kent zijn of haar talenten maar ook de eigen schaduwzijden en omarmt innerlijke tegenstrijdigheden. Een gedifferentieerde persoonlijkheid heeft bovendien ervaring opgedaan in uiteenlopende rollen, functies en werkomstandigheden, waardoor hij of zij flexibeler is”. (Lenette Schuijt, De eenvoud van complexiteit, 2011)
Verantwoordelijkheid nemen: jezelf leiden
Het weten “wie je bent” én wat jouw persoonlijkheid is, stelt je in staat om verantwoordelijkheid (op) te nemen. Jij bent namelijk jouw eigen leider. Een mens hoeft geen leidinggevende te zijn om zijn persoonlijk leiderschap uit te oefenen en zich van daaruit persoonlijk te ontwikkelen. Daarin ben je enerzijds autonoom, maar tegelijkertijd leef je niet in een vacuüm. Je maakt deel uit van een groter geheel dat niet alleen door jou wordt beïnvloed, maar waarvan jij ook invloed ondergaat. Naast autonoom zijn we ook afhankelijk van medemensen, allerlei maatschappelijke structuren, wetten van de natuur en sociale contacten. De mate waarin een mens in staat is met deze paradox – autonoom én afhankelijk – te leven bepaalt voor een belangrijk gedeelte zijn persoonlijkheid en de manier waarop hij zichzelf leidt en interacties aangaat met anderen.
Feedback ontvangen
De spiegels die anderen je soms voorhouden zijn een belangrijk instrument voor jouw persoonlijke ontwikkeling. Zij nemen jou immers allemaal op een bepaalde manier waar in hoe jij je in jouw diverse rollen uit. Om te weten hoe je overkomt én hoe effectief je daarin bent, heb je de feedback van anderen nodig. Daarbij is het wel van belang dat je er voor openstaat en dat je je medewerkers ertoe uitnodigt. Dat kan soms best spannend zijn. Zeker als je de neiging hebt om dingen die je te horen krijgt snel persoonlijk te maken. Daarmee bedoel ik dat je de feedback ontvangt alsof het gaat over wie je bént in plaats van over hoe je dóet en hoe je overkomt en wordt ervaren. Als dat zo is schiet je wellicht in de verdediging. Dat zou zonde zijn, want je medewerkers en je geliefden beschikken vaak over waardevolle informatie over jou, waarmee jij jouw voordeel kunt doen.
Om feedback goed te ontvangen is het belangrijk dat je
- helder krijgt wat de ander bedoelt, zodat je niet aan de haal gaat met iets. Vraag dus door als je het niet helder hebt.
- dat wat je te horen krijgt overweegt, erover voelt en woelt.
- een keuze maakt of je wat met de feedback wilt doen of niet.
Bottom line in deze is dat je als leidinggevende blij mag zijn met feedback. Als je geen feedback meer krijgt of haalt .. you’re in trouble! Je loopt dan het risico jouw “eigen pers” te gaan geloven met alle gevolgen van dien. Bovendien stopt acuut jouw persoonlijke ontwikkeling.
If so, dan is het wellicht een tip om met deze bril op een bioscoopje te pakken. Ik heb nog wel een paar kortingsbonnen liggen van de grootste kruidenier van Nederland.
Henk van de Steege