Vechten, vluchten, vriezen of vrijen?

Recent breinonderzoek wijst uit dat onze reacties primitiever zijn dan we in eerste instantie denken, of misschien zouden willen. We zijn een stuk minder rationeel dan we verwachten. Om onze emoties te kunnen voelen, hebben we ons lichaam nodig. Allereerst natuurlijk onze zintuigen, zoals ogen, oren, neus, huid en mond, maar ook ons brein. Met zien, horen, ruiken, voelen en proeven krijgen we ervaringen die vooral in gevaarlijke situaties snel en slordig door het oudste gedeelte van ons brein verwerkt worden. Bovendien blijkt uit onderzoek van Taylor dat de reacties van mannen en vrouwen op gevaar meer verschillend zijn dan tot nu toe altijd werd aangenomen.

Ons brein verwerkt onze zintuiglijke waarnemingen en vergelijkt die met eerdere ervaringen die vastgelegd worden in het limbische systeem. Wanneer de vergelijkbare situatie niet prettig is geweest, stuurt het lichaam je negatieve signalen, zoals een dichtgeknepen keel, pijn in je buik of zware schouders. Deze signalen fungeren als een rood stoplicht: Tot hier en niet verder! Bij een positieve vergelijking gaan je mondhoeken als vanzelf omhoog, krijg je heel veel energie, of een ander aangenaam gevoel waarmee het lichaam wil zeggen: Erop af! Het is goed! Dit zijn allemaal onbewuste processen, waar je nog geen tekst bij hebt.

Het limbische systeem is honderdduizenden jaren ouder dan de neocortex, dat ons helpt woorden te geven aan deze gevoelens en ervaringen. De vertraging in de overdracht tussen beide systemen kan oplopen tot zo’n tien minuten. Hierdoor is het heel logisch dat je soms voelt dat iets niet helemaal klopt, maar dit nog niet onder woorden kunt brengen. Wanneer je dit zou uiten, kom je niet verder dan: “Ik heb het gevoel dat we dit niet moeten doen, maar ik weet nog niet waarom.” Als je op dat moment even een pauze inlast, heb je grote kans dat wanneer je weer terugkomt in de vergadering of het gesprek, je feilloos kunt aangeven waar de zere plek zit.

“I shall take the heart…for brains do not make one happy and
happiness is the best thing in the world.”
Tinman in The Wonderful Wizard of Oz

Verschillen tussen mannen en vrouwen
Bij de eerste tekenen van gevaar maakt het lichaam adrenaline aan, dat zorgt voor een toestroom van energie om jezelf te kunnen verdedigen of de ander aan te vallen. Het verminderen van de bedreiging is de allereerste doelstelling. Recent onderzoek toont echter aan deze conclusie gebaseerd is op een steekproef die voor meer dan 85% uit mannen bestond. Bij het herhalen van dit onderzoek bij vrouwen kwam een heel ander beeld naar voren. Vrouwen maken ook adrenaline aan, maar in veel kleinere hoeveelheden. Het hormoon dat bij vrouwen vrijkomt in tijden van stress en gevaar, is oxytocine, ook wel bekend als het “knuffelhormoon”. Dit maakt dat vrouwen in tijden van verhoogde spanning eerder vrienden zoeken of bevriezen in hun actie dan de strijd aangaan. Door deze informatie werd een situatie waar ik me eerder over had verwonderd, me opeens bijzonder duidelijk.

Als Marketing Manager bij een grote multinational zou ik de voortgang van een project bij het Global Management Team presenteren. Het was een belangrijk project waar veel van af hing voor de organisatie en ik had mijn collega R&D Manager gevraagd om antwoord te geven op de meer technische vragen die ik verwachtte. Onderweg naar het management team vertelde ik hem dat ik best zenuwachtig was voor deze bespreking. Hij keek me verbaasd aan maar zei verder niets. Ik was dan ook totaal overrompeld toen hij tijdens de presentatie opeens het voortouw nam en alle initiatief naar zich toe trok. Achteraf sprak ik hem op zijn gedrag aan en hij reageerde oprecht verrast. Hij had gedacht mij een dienst te bewijzen, omdat ik zo opzag tegen deze presentatie. Hij wilde mijn ridder in nood zijn! Hij had geen idee dat ik dat alleen even gezegd had om mijn zenuwen de baas te worden, maar daarna wel meer dan in staat was om mijn eigen verhaal te houden. Nu weet ik dat dit mijn manier was om even vriendjes te maken, om daarna de “vijand” weer onder ogen te kunnen zien.

Lees verder in ons boek Wat voor leider ben jij? om te weten hoe je om kunt gaan met de verschillende reacties en hoe je die kunt herkennen bij jezelf en de ander, of neem contact met ons op voor meer informatie!

Carin Suurenbroek